Verkefni 8:  Litningar, gen og frumuskiptingar.  Lausnir.

• 1.  Skilgreinið eftirfarandi hugtök: 
• Litningur:   Litningur er frumulíffæri úr próteinum og erfðaefninu DNA.
• Gen:   Gen er litningsbútur.
• DNA:   Kjarnsýra sem er erfðaefni frumunnar.
• Einlitna:   Einlitna eru frumur sem hafa aðeins einn litning af hverri gerð.
• Tvílitna:   Tvílitna eru frumur sem hafa alla litninga í pörum og er annar litningur parsins ættaður frá móður og hinn frá föður.
• Samstæðir litningar:   Samstæðir litningar eru litningspar og er annar litningur parsins frá móður og hinn frá föður.
• Samsæt gen: Gen í sama sæti á samstæðum litningum eru samsæt.
• Þráðhaft: Þráðhaft er próteinþráður sem tengir saman litning og nákvæmt afrit hans, eftir að litningurinn hefur tvöfaldast fyrir frumuskiptingu.
• 2.  Gerið grein fyrir mítósu (teiknið myndir til útskýringar).  Hvaða frumur myndast við mítósu?    Rétt áður en fruman skiptir sér (interfasi) skiptir deilikornið sér og litningarnir tvöfaldast.  Sérhver litningur er fastur við nákvæmt afrit sitt með þráðhafti.  Þá leysist kjarnhimnan upp, kjarnakornið hverfur, litningarnir verða sýnilegir og deilikornin færast sundur.  Spóluþræðir myndast á milli deilikorna.  Þá raðast litningarnir upp á miðja spólu (metafasi) og síðan slitna þráðhöftin og litningar dragast að sitt hvoru deilikorninu (anafasi).  Að lokum fer fram frumuskipting, kjarnakorn og kjarnhimna myndast og litningarnir verða ógreinilegir.  Sjá mynd 8.3 í kennslubók og einnig þessa mynda af mítósu.  Afrakstur mítósunnar eru tvær tvílitna dótturfrumur sem eru báðar með eins litninga og þær eru einnig með eins litninga og móðurfruman hafði.  Líkamsfrumur myndast við mítósu.
• 3.  Gerið grein fyrir meiósu (teiknið myndir til útskýringar).  Hvaða frumur myndast við meiósu?   Við meiósuna myndast 4 einlitna dótturfrumur úr hverri tvílitna móðurfrumu.  Dótturfrumurnar eru hver annarri ólíkar og þær eru allar ólíkar móðurfrumunni.  Kynfrumur myndast við meiósu.  Sjá mynd 8.5 í kennslubók.
• 4.  Tvílitna fruma hefur 8 litninga, það er 2n=8. 
• Hversu marga litninga fær hver dótturfruma þegar þessi fruma skiptir sér með mítósu? 8
• Hversu marga litninga fær hver dótturfruma þegar þessi fruma skiptir sér með meiósu? 4
• Hve margar dótturfrumur myndast ef fruman skiptir sér með mítósu? 2
• Hve margar dótturfrumur myndast ef fruman skiptir sér með meiósu? 4
• 5.  Við frumuskiptingar er reynt að tryggja að dótturfrumur fái sömu upplýsingar um gerð próteina og móðurfruman hafði.  Þetta getur þó misfarist.  Hvaða afleiðingar hefur það ef þetta ferli misferst við mítósu annars vegar og við meiósu hins vegar.   Ef þetta ferli misferst, myndast líkamsfrumur með skaddað litningamengi, þetta hefur áhrif á einstaklinginn sjálfan.  Ef meiósan misferst, myndast kynfrumur með skaddað litningamengi, þetta hefur áhrif á afkvæmi einstaklingsins.